Ο άνθρωπος του 21ου αιώνα

Τελευταία ενημέρωση : 16/08/2011

1. Ένα ρομπότ πρέπει να μην βλάπτει την ανθρωπότητα, ή να μην επιτρέπει, λόγω αδράνειας, να βλάπτεται η ανθρωπότητα.

2. Ένα ρομπότ πρέπει να μην βλάπτει μια ανθρώπινη ύπαρξη, ή να μην επιτρέπει, λόγω αδράνειας, να βλάπτεται μια ανθρώπινη ύπαρξη.

3. Ένα ρομπότ πρέπει να υπακούει οποιεσδήποτε διαταγές του δίνονται από ανθρώπινες υπάρξεις, εκτός από εκείνες που αντιβαίνουν στον πρώτο ή στον δεύτερο νόμο.

4. Ένα ρομπότ πρέπει να προστατεύει την ύπαρξή του, εφόσον αυτό δεν αντιβαίνει στον πρώτο ή στον δεύτερο νόμο.

Το 1942, στα μέσα του 2ου παγκόσμιου πόλεμου, ο Ισαάκ Ασίμοφ έγραψε το «Runaround», ένα διήγημα που έγινε σημείο αναφοράς για την λεγόμενη «λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας». Στο διήγημα αυτό πρωτοδιατύπωσε τους νόμους της ρομποτικής, νόμοι που καθορίζουν τους κανόνες συνύπαρξης των ανθρώπων με τις «έξυπνες μηχανές», τα ρομπότ.

Οι τέσσερεις αυτοί απλοί νόμοι συμπυκνώνουν εννοιολογικά χιλιάδες σελίδες συνταγματικών και νομοθετικών διατάξεων, διεθνών συμφωνιών και διακηρύξεων. Κείμενα με τα οποία το ανθρώπινο είδος προσπαθεί εδώ και εβδομήντα χρόνια να βάλει σε τάξη την ύπαρξή του. Διατυπώνουν με απλά λόγια την πεμπτουσία των δύο μεγαλύτερων ζητούμενων της ανθρωπότητας, του ουμανισμού και της δημοκρατίας.

Είναι πιθανό ο Ασίμοφ να προτίμησε να προβάλει τις σκέψεις του στον χώρο του φανταστικού ξέροντας ότι η ανθρωπότητα ήταν τότε ανώριμη να τις δεχτεί ως μέρος της πραγματικότητάς της. Γιατί, ακόμη και σήμερα, η μεταφορά των νόμων αυτών στο πολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι φαντάζει ως η υπέρτατη ουτοπία.

Αν αντικαταστήσουμε στους νόμους του Ασίμοφ την λέξη «ρομπότ» με την λέξη «ηγέτης» προκύπτουν αβίαστα οι βασικοί κανόνες που θα έπρεπε εδώ και χρόνια να οριοθετούν το παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης. Δυστυχώς από τον πόλεμο και μετά οι ηγέτες όλων των χωρών, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, ακολουθούν διαφορετικά μονοπάτια.

Οι μεγάλης έκτασης κοινωνικές αντιδράσεις που ξέσπασαν στον πλανήτη μετά το 50, Ουγγαρία – 56, ΗΠΑ – 65, Τσεχοσλοβακία – 68, Γαλλία – 68, Ελλάδα – 73, Κίνα – 89, Αφρική – διαρκώς, το επιβεβαιώνουν. Στην Ευρώπη του 2011 το κίνημα των «αγανακτισμένων» ή των «πλιατσικολόγων» αποτελεί μια ακόμη έκφραση της αντίθεσης των κοινωνιών με αυτήν την πορεία.

Και εδώ ακριβώς μπαίνει το βασικό ερώτημα:

Είναι το υπάρχον παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης ικανό να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των ανθρώπων; είναι η κοινωνία σε θέση να ελέγξει τις πράξεις των κυβερνήσεων που εκλέγει πριν να είναι πολύ αργά;

Το μεγαλοπρεπές ΟΧΙ που προκύπτει σαν απάντηση στο ερώτημα είναι απόλυτο. Τόσο απόλυτο που προδιαγράφει μια τρομακτική πορεία προς την διάλυση των κοινωνικών δομών και την επικράτηση ενός οικονομικού ολοκληρωτισμού ικανού να διαγράψει, στον παραλογισμό της υλοποίησής του, ένα – ένα όλα τα άρθρα της διακήρυξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το μόνο εμπόδιο σ’ αυτήν την πορεία είναι ο Άνθρωπος.

Ο άνθρωπος που δεν πρόλαβε να υπάρξει, σαν τα 30.000 παιδιά στο κέρας της Αφρικής.

Ο άνθρωπος που έχει αποξενωθεί από τα μέσα πρωτογενούς παραγωγής που διασφάλιζαν την φυσική του επιβίωση.

Ο άνθρωπος που ακόμα και σήμερα λιμοκτονεί σε πολλά σημεία του πλανήτη.

Ο άνθρωπος που αυτοκτονεί στα εργοστάσια της Κίνας από το άγχος της γραμμής παραγωγής.

Ο άνθρωπος που δουλεύει όλη μέρα έχοντας ξεχάσει τι σημαίνει κοινωνική ζωή.

Ο άνθρωπος που είναι άνεργος και αγωνιά πως θα επιβιώσει και θα ταΐσει τα παιδιά του.

Ο άνθρωπος που βλέπει την επίφαση της ευμάρειας των προηγούμενων χρόνων να διαλύεται.

Ο άνθρωπος που τρέφεται με τα υπολείμματα των κάδων απορριμμάτων για να επιβιώσει.

Ο άνθρωπος του 21ου αιώνα που ο προλετάριος του Marx φαντάζει μπροστά του αριστοκράτης.

Αυτός ο άνθρωπος χρειάζεται να οπλιστεί κατάλληλα για να αντιμετωπίσει τις μέρες που έρχονται.

Χρειάζεται να οπλιστεί με υπομονή και επιμονή για να αντέξει στην οικονομική και την κοινωνική δυσπραγία.

Χρειάζεται να οπλιστεί με ψύχραιμη σκέψη για να διαμορφώσει λύσεις, και αποφασιστικότητα για να τις υλοποιήσει.

Αλλά πάνω απ’ όλα χρειάζεται να οπλιστεί με γνώση.

Με την γνώση που δεν του πρόσφεραν τα στείρα χρόνια ενός συστήματος εκπαίδευσης προσαρμοσμένου στην οικονομία των αγορών.

Με την γνώση της πραγματικότητας, χωρίς συνωμοσιολογίες και αναζητήσεις σε κόσμους καθαρότητας και εθνοκεντρικής μισαλλοδοξίας.

Με την γνώση της ανάγνωσης πίσω από τον ξύλινο πολιτικό λόγο.

Με την γνώση της αναγκαιότητας να γίνεται καθημερινά ένας «καλύτερος» άνθρωπος.

Με την γνώση της ανθρωπιάς και της ευγένειας που προσφέρουν ο πολιτισμός και οι τέχνες.

Με την γνώση της καταναλωτικής του δύναμης, αυτής που περισσότερο απ όλα φοβούνται αυτοί που τον δυναστεύουν.

Μα πρώτα από όλα με την γνώση της δύναμης που του προσφέρει η πραγματική συμμετοχή στα κοινά.

Με αυτήν την γνώση μπορεί και πρέπει να επιβάλει στις ηγεσίες του πλανήτη πέντε θεμελιώδεις διακυβερνητικούς νόμους :

1. Οι ηγέτες που εκλέγουμε πρέπει να μην βλάπτουν την ανθρωπότητα, ή να μην επιτρέπουν, λόγω αδράνειας, να βλάπτεται η ανθρωπότητα.

2. Οι ηγέτες που εκλέγουμε πρέπει να μην βλάπτουν έστω και ένα μέλος της κοινωνίας που υπηρετούν, ή να μην επιτρέπουν, λόγω αδράνειας, να βλάπτεται έστω και ένα μέλος της κοινωνίας που υπηρετούν.

3. Οι ηγέτες που εκλέγουμε πρέπει να υπακούν και να εφαρμόζουν τις προσταγές της κοινωνίας που υπηρετούν, εκτός από εκείνες που αντιβαίνουν στους δύο πρώτους νόμους.

4. Οι ηγέτες που εκλέγουμε πρέπει να προστατεύουν το σύστημα διακυβέρνησης, όταν και μόνον όταν η προστασία αυτή δεν αντιβαίνει στους δύο πρώτους νόμους.

5. Οι ηγέτες που εκλέγουμε πρέπει να προσφεύγουν στην κοινωνία σε κάθε περίπτωση που οι παραπάνω νόμοι χρειάζονται ερμηνεία.

Με την ίδια ακριβώς γνώση οφείλει επίσης να επιβλέπει και την καθημερινή εφαρμογή τους ...