Τελευταία ενημέρωση : 05/02/2012
Η συγκρότηση των πρώτων κοινωνιών χαρακτηρίζεται από την απόλυτη υποταγή στους φυσικούς νόμους και την εξάρτηση της επιβίωσης των μελών τους από την κατανάλωση των φυσικών πόρων που διαθέτει το άμεσο περιβάλλον τους.
Η διατύπωση του αρχέγονου Συμβιωτικού Κανόνα μετατρέπει σταδιακά τις αγέλες των έλλογων ανθρωποειδών στις πρώτες κοινωνίες των προϊστορικών ανθρώπων. Πρωταρχική μέριμνα των κοινωνιών αυτών είναι η αποφυγή εξοντωτικών συγκρούσεων με άλλα ισχυρότερα είδη και η διασφάλιση της επιβίωσης με την επιλογή κατάλληλων περιοχών εγκατάστασης που να διαθέτουν την απαιτούμενη επάρκεια φυσικών πόρων και μια σχετική προστασία από τα καιρικά φαινόμενα και τις εξωτερικές απειλές. Οι προτεραιότητες αυτές επιβεβαιώνονται από τις πληροφορίες που υπάρχουν για τις κοινωνίες των σπηλαίων που αναπτύχθηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και σε διάφορες περιοχές του πλανήτη.
Ο αρχικός πληθυσμός των πυρήνων των πρώτων κοινωνιών δεν ξεπερνάει τα δεκαπέντε έως είκοσι άτομα που αποτελούν τα μέλη μιας και αργότερα δύο ή τριών οικογενειών. Όταν ο πληθυσμός αυτός αυξάνεται σε επίπεδο που δεν είναι δυνατή η επιβίωση όλων στην συγκεκριμένη περιοχή, ένα τμήμα του, που συνήθως αποτελείται από νεαρότερα άτομα, αποσπάται και ξεκινά την αναζήτηση μιας νέας που θα εξασφαλίζει τα απαραίτητα για την επιβίωσή του. Η διαδικασία αυτή επαναλήφθηκε άπειρες φορές στην διάρκεια της προϊστορίας θυμίζοντας, σε μεγάλο βαθμό, την φυσική διαδικασία πολλαπλασιασμού των κυττάρων.
Οι διαρκείς διασπάσεις και μετακινήσεις έχουν σαν αποτέλεσμα την σταδιακή εξάπλωση του ανθρώπου σε όλη την επιφάνεια του πλανήτη και την σχεδόν ταυτόχρονη εμφάνιση των πρώτων διαφοροποιήσεων στην βιολογική και κοινωνική εξέλιξη των κλάδων του ανθρώπινου είδους. Μια διαφοροποίηση που είναι αποτέλεσμα της μακρόχρονης προσαρμογής των πληθυσμών στις κλιματικές και μορφολογικές συνθήκες των περιοχών που επιλέγουν για εγκατάσταση.
Το διάστημα από την έναρξη αυτών των μετακινήσεων μέχρι την εμφάνιση των πρώτων ιστορικά αναγνωρίσιμων πολιτισμών της Μεσοποταμίας, καλύπτει μια χρονική περίοδο δεκάδων χιλιάδων ετών. Στο διάστημα αυτό, η εξέλιξη καθορίζεται από μια σειρά μεταλλάξεων οι οποίες έχουν σαν αποτέλεσμα την καλύτερη προσαρμογή του είδους στις συνθήκες που επικράτησαν κατά την διάρκεια της εξάπλωσης και στα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των νέων περιοχών εγκατάστασης. Οι μεταλλάξεις αυτές είναι πολύ πιθανόν να ενσωμάτωσαν μόνιμα στα ανθρώπινα γονίδια την τάση για μετακίνηση και εξερεύνηση σαν μια αποτελεσματική μέθοδο ανακούφισης των πιέσεων που προκαλούνται σε μια κοινωνία από τα έντονα προβλήματα επιβίωσης που αντιμετωπίζει.
Η μορφολογία της Γης και η προσπάθεια προσαρμογής στο νέο περιβάλλον, μια διαδικασία που ακολουθούσε μετά από κάθε μετακίνηση πληθυσμών, έχει σαν αποτέλεσμα την διαφοροποίηση του ρυθμού εξέλιξης του ανθρώπινου είδους, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στις νέες περιοχές εγκατάστασης. Όσο πιο αντίξοες είναι, τόσο μεγαλύτερο το διάστημα προσαρμογής και αναλογικά βραδύτερη η εξέλιξη μιας κοινωνίας. Σε αρκετές μάλιστα περιπτώσεις, οι δυσμενείς κλιματικές και εδαφολογικές συνθήκες οδηγούν ολόκληρες προϊστορικές κοινωνίες σε εξαφάνιση.
Οι πρώτες Διαδικασίες που εφαρμόζουν οι κοινωνίες, προέρχονται από τις βασικές δεξιότητες του είδους, καθώς περιορίζονται στο κυνήγι, την συλλογή καρπών και την κατασκευή βασικών εργαλείων και όπλων. Οι άνθρωποι ζουν σε μικρές ομάδες πενήντα έως διακοσίων ατόμων, καταλαμβάνοντας μια περιοχή που την οριοθετούν σαν τον ζωτικό τους χώρο.
Στα πρώτα στάδια της εξέλιξης οι κοινωνίες αυτές κυριαρχούν σε αχανείς, κενές από ανθρώπους, εκτάσεις, που με την πάροδο του χρόνου περιορίζονται εξ αιτίας της αύξησης των πληθυσμών και της διάσπασης τους. Η τραχύτητα του περιβάλλοντος όπου διακινούνται οι άνθρωποι αυτοί και ο τρόπος που αποκτούν τα αναγκαία για την επιβίωσή τους αγαθά αποτυπώνονται στην φυσιογνωμία, τον χαρακτήρα και τον τρόπο που οργανώνουν τις κοινωνίες τους.
Οι άνθρωποι των πρώτων κοινωνιών χαρακτηρίζονται από μια γενικά άμεση συμπεριφορά, η οποία εξηγείται, σε μεγάλο βαθμό, από τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης που αντιμετωπίζουν, όντας ταυτόχρονα θηρευτές και θηράματα. Σπάνια έρχονται σε συστηματική επαφή με άλλες κοινωνίες, με εξαίρεση εκείνες από τις οποίες έχουν αποσχιστεί. Στις περισσότερες από τις περιπτώσεις που συμβαίνει κάτι τέτοιο, οι επαφές αυτές αποκτούν συγκρουσιακό χαρακτήρα. Όταν συναντούν μια μη συγγενική ομάδα, είτε τελικά την απορροφούν εξοντώνοντας τα ισχυρότερα αρσενικά ή απορροφούνται από αυτή με ανάλογο τρόπο.
Ο Συμβιωτικός Κανόνας πρώτων προϊστορικών κοινωνιών είναι σχετικά απλός, λιτός και εστιάζεται αρχικά στην επιβίωση της ομάδας, την συλλογική προστασία των μελών της από εξωτερικές απειλές και την επιτυχή διαιώνιση του είδους. Την περίοδο αυτή εντάσσονται στον Κανόνα τα πρώτα σπέρματα των υπερβατικών ανησυχιών που χαρακτηρίζουν τις προϊστορικές κοινωνίες, σπέρματα που εκφράζονται με πράξεις εξευμενισμού του αγνώστου, καθώς και οι πρώτες διατάξεις διαφοροποίησης του ρόλου των δύο φύλων, σαν απόρροια της αναγκαιότητας προστασίας της μητρότητας. Η γενικότερη εξέλιξή του Κανόνα είναι περιορισμένη καθώς η δομή των νομαδικών κοινωνιών και οι Διαδικασίες που εφαρμόζονται για την απόκτηση των αναγκαίων αγαθών μεταβάλλονται με πολύ αργούς ρυθμούς.
Οι νομαδικές κοινωνίες δεν εφαρμόζουν εξελιγμένες Τεχνολογίες. Περιορίζονται στην άσκηση Διαδικασιών συλλογής και ανάλωσης των όσων παρέχει το φυσικό περιβάλλον, τόσο σε διατροφικό επίπεδο, με το κυνήγι και την συλλογή καρπών και σπόρων, όσο και σε δημιουργικό, με την κατασκευή ρούχων από δέρματα ζώων ή εργαλείων και όπλων από πέτρα. Δεν δημιουργούν μόνιμους χώρους εγκατάστασης, με την έννοια της κατοικίας όπως χρησιμοποιείται σήμερα. Προτιμούν να έχουν έναν αριθμό εγκαταστάσεων σε διάφορα σημεία της περιοχής όπου δραστηριοποιούνται και να τις χρησιμοποιούν ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες και την διαθεσιμότητα των πόρων που χρειάζονται για την επιβίωσή τους.
Το Σύστημα διακυβέρνησης των νομάδων είναι προσωποκεντρικό, στηριζόμενο στην αποδοχή του μοναδικού αρχηγού της ομάδας που, όντας αυτός που έχει την κύρια ευθύνη για την επιβίωσή της, διαθέτει εκτεταμένη εξουσία που όμως προέρχεται σχεδόν αποκλειστικά από την αναγνώριση των ικανοτήτων του και τον σεβασμό που εμπνέει. Σταδιακά ο ρόλος του αρχηγού πλαισιώνεται από αυτόν της συζύγου – μητέρας, που έχει την ευθύνη για τις καθημερινές λειτουργίες της ομάδας, και του θεραπευτή των ασθενειών και των τραυματισμών των μελών της, που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αυτός που θεραπεύει και τις υπερβατικές ανησυχίες τους.
Όσες από αυτές τις κοινωνίες διατήρησαν τα αυτά τα πρωτογενή χαρακτηριστικά κατά την διάρκεια της εξέλιξης, μετασχηματίστηκαν στους μεγάλους επιδρομείς των πρώτων ιστορικών χρόνων, μέχρι τελικά να εξαφανιστούν, να εγκατασταθούν οριστικά σε συγκεκριμένες περιοχές ή να απορροφηθούν από άλλες μεγαλύτερες πληθυσμιακά κοινωνίες, διατηρώντας ταυτόχρονα ορισμένα από τα νομαδικά χαρακτηριστικά τους.
Οι συνήθειες που σχετίζονται με τον νομαδικό τρόπο ζωής είναι τόσο ισχυρές που επέτρεψαν την διατήρησή τους μέχρι και σήμερα σε πολλές τις περιοχές της Γής, ιδιαίτερα στην Αφρική και την Κεντρική Ασία. Ορισμένες φυλές της Ασιατικής στέπας, οι Ρομά της Ευρώπης και οι Βουσμάνοι της Αφρικής αποτελούν τα τελευταία δείγματα ενός τρόπου ζωής, που ουσιαστικά ανέθρεψε τον σύγχρονο άνθρωπο.
Σχετικά θέματα
Η προϊστορική περίοδος διαμόρφωσε πολλές από τις ατομικές και συλλογικές συμπεριφορές του σύγχρονου άνθρωπου, καθώς χάραξε ανεξίτηλα στην προσωπικότητά του αρχέγονες μνήμες και εμπειρίες ενός αγώνα για επιβίωση και επικυριαρχία που κράτησε δεκάδες χιλιετίες.