Τελευταία ενημέρωση : 05/02/2012
Η Γνώση είναι το σημαντικότερο εφόδιο που διαθέτει η ανθρωπότητα για να αντιμετωπίσει το οικουμενικό πρόβλημα, καθώς είναι απαραίτητη για την κατανόηση των επιπτώσεων που έχει στην εξέλιξή της και την διαμόρφωση των μεθόδων και των μηχανισμών που είναι αναγκαίοι για την επίλυσή του.
Η ανθρωπότητα δεν έχει ακόμη κατορθώσει να διαμορφώσει έναν οικουμενικά αποδεκτό ορισμό για την Γνώση. Όπως αναφέρει ο Πλάτωνας στον Μένωνα, πριν δώσει τελικά τον ορισμό της γνώσης σαν «αιτιολογημένη αληθινή πεποίθηση», όλη η γνώση προϋπάρχει στον άνθρωπο, το μόνο που αυτός έχει να κάνει είναι να την ανακαλέσει υποβάλλοντας τον εαυτό του στα κατάλληλα ερεθίσματα.
Η Γνώση θα μπορούσε να προσδιοριστεί σαν το σύνολο των νοητικών στοιχείων που διαθέτει ατομικά και συλλογικά το ανθρώπινο είδος, στοιχεία που αφορούν γεγονότα, περιγραφές ή ικανότητες, και γίνονται κτήμα του μέσα από την παρατήρηση, την εμπειρία, τις επιστήμες και την εκπαίδευση. Η διαθεσιμότητά τους, σε συνδυασμό με την λογική, τα ένστικτα, τις προθέσεις και τις επιθυμίες του, διαμορφώνουν τις αποφάσεις που παίρνει για κάθε ζήτημα που έχει σχέση με την ύπαρξή του και, όντας κοινωνικό όν, επηρεάζουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό άλλους ανθρώπους που βρίσκονται στο άμεσο ή στο ευρύτερο περιβάλλον του.
Η προσέγγιση αυτή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η ύπαρξη του ανθρώπου, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από γνώσεις που διαμορφώνουν τις συμπεριφορές και επηρεάζουν τις αποφάσεις του, κατά συνέπεια καθορίζουν την κοινωνική και πολιτική του οντότητα. Η διατύπωση που ακολουθεί διαμορφώνει έναν ειδικό ορισμό για την γνώση που είναι αναγκαία για την διαμόρφωση μιας νέας πολιτικής θεώρησης απαραίτητης για την επίλυση του οικουμενικού προβλήματος.
Γνώση είναι το σύνολο των κάθε είδους νοητικών στοιχείων που κατέχει συλλογικά η ανθρωπότητα, καταγεγραμμένων με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατή η διάδοσή τους με ακρίβεια, και γενικά αποδεκτών σαν αξιόπιστα, μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο.
Η διατύπωση αυτού του ορισμού έχει σαν στόχο την αποσύνδεση της έννοιας της γνώσης από τις σχετικές φιλοσοφικές ανησυχίες για την αλήθεια που περιέχει, και τον μετασχηματισμό της σε γενικά αποδεκτά και αξιόπιστα δομικά στοιχεία ικανά να ενταχθούν σε λογικές διεργασίες σχετικές με την αντιμετώπιση επιστημονικών ή πολιτικών προβλημάτων και την λήψη αποφάσεων.
Το ζήτημα της αξιοπιστίας
Η αποδοχή της γνώσης σαν έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν τις ανθρώπινες συμπεριφορές και αποφάσεις, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, μας υποχρεώνει να αξιολογήσουμε την αξιοπιστία της ανάλογα με την πηγή από όπου προέρχεται. Η αξιολόγηση αυτή οδηγεί στην διάκριση τριών διαφορετικών μορφών γνώσης.
Η πρώτη μορφή αφορά την γνώση που προέρχεται από τον χώρο των επιστημών. Η γενική παραδοχή της ακρίβειας των μεθόδων που εφαρμόζονται στο χώρο αυτό και η εφαρμογή της λογικής στην απόδειξη της αλήθειας των επιστημονικών συμπερασμάτων ενισχύουν την αξιοπιστία των σχετικών γνώσεων, ιδιαίτερα όσων από αυτές πηγάζουν από τις Θετικές Επιστήμες.
Η δεύτερη μορφή περιλαμβάνει το σύνολο των γνωστικών στοιχείων που περιγράφονται σαν δεδομένα, δηλαδή γνωστά ή αποδεκτά νοητικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται σαν βάση ή προϋπόθεση για την επίλυση προβλημάτων. Τα δεδομένα είναι συνήθως αποτελέσματα επιστημονικών μετρήσεων, παρατηρήσεων ή καταγραφών και αποδίδουν φυσικά χαρακτηριστικά, καθώς και περιγραφές ιδιοτήτων που συνθέτουν φυσικές ή σχηματικές οντότητες.
Ο όγκος, για παράδειγμα, ενός κτηρίου είναι ένα δεδομένο που προκύπτει από μια επιστημονική μέτρηση, όπως και η απόσταση ανάμεσα σε δύο σημεία ή το ύψος ενός αντικειμένου. Δεδομένο είναι επίσης ένα στοιχείο που περιγράφει την κατάσταση μιας ιδιότητας που συνθέτει μια φυσική οντότητα, όπως το φύλο ενός ανθρώπου ή αν ο άνθρωπός αυτός είναι δεξιόχειρας ή αριστερόχειρας, ή μια σχηματική οντότητα, όπως το περιεχόμενο του προγράμματος ενός πολιτικού σχηματισμού.
Η Τρίτη μορφή αναφέρεται σε στοιχεία που ορίζονται σαν πληροφορίες, δηλαδή περιγραφές γεγονότων, απόψεις ή εκτιμήσεις που αποτυπώνουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι τους άλλους ανθρώπους, το περιβάλλον ή γενικότερα το σύμπαν και όσα συμβαίνουν μέσα σ’ αυτό. Επί πλέον, οι πληροφορίες μπορεί να προσδιορίζουν σκέψεις, πεποιθήσεις, προθέσεις και επιθυμίες, ατομικές ή συλλογικές. Η αξιοπιστία των πληροφοριών είναι πάντοτε σχετική, καθώς η διαμόρφωσή τους από τις ανθρώπινες αισθήσεις και τον υποκειμενικό τρόπο που ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του, επιβάλει την επιβεβαίωση της αλήθειας που περιέχουν. Για τον λόγο αυτό δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν δεδομένα πριν από την επιβεβαίωση της αξιοπιστίας τους.
Η εξέλιξη και διάδοση της γνώσης
Η Γνώση άρχισε να δημιουργείται σαν συνέπεια της ανάπτυξης των νοητικών ικανοτήτων του ανθρώπινου είδους. Η μεταβίβαση των πρώτων γνώσεων από άνθρωπο σε άνθρωπο έγινε μέσα από την μίμηση κινήσεων που είχαν συγκεκριμένο αποτέλεσμα, και στην συνέχεια συμβολικό νόημα όπως, για παράδειγμα το σήκωμα του χεριού με τον δείκτη προτεταμένο για την κατάδειξη μιας κατεύθυνσης.
Η πραγματική διάδοση της γνώσης αρχίζει με την εμφάνιση της ομιλίας και την ανάπτυξη του λόγου σαν μέσο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Η πρώτη μορφή γνώσης που μεταδίδεται με αυτόν τον τρόπο είναι οι πληροφορίες που συγκεντρώνει ο άνθρωπος μέσα από τις αισθήσεις του και τα πρώτα δεδομένα που αποτυπώνουν τις δραστηριότητές του. Τα στοιχεία αυτά μεταφέρονται από γενιά σε γενιά μέσα από την προφορική παράδοση και την οπτική απόδοσή τους με αναπαραστάσεις, μια διαδικασία που επηρεάζει αρνητικά την αξιοπιστία τους.
Η άσκηση Διαδικασιών, η ανάπτυξη των Τεχνολογιών και η επακόλουθη εμφάνιση των Επιστημών οδήγησε στην διαμόρφωση συμβόλων για την απεικόνιση συγκεκριμένων γνώσεων και την σταδιακή ανάπτυξη της γραφής, ενώ ταυτόχρονα επέκτεινε τον όγκο τους και δημιούργησε την ανάγκη συστηματικότερης καταγραφής τους ώστε να διασφαλιστεί ένα καλύτερο επίπεδο αξιοπιστίας κατά την διάδοσή τους.
Η κατανόηση της σπουδαιότητας της γνώσης έχει σαν συνέπεια την διαμόρφωση διαδικασιών εκπαίδευσης των νεώτερων μελών μιας κοινωνίας από ειδικευμένα άτομα με στόχο την διασφάλιση της όσο το δυνατό πιο αξιόπιστης και βέβαιης διάδοσης και διατήρησης της, παράλληλα με την καταγραφή της σε κείμενα και την ανάδειξη των Επιστημών σε θεματοφύλακες της αλήθειας που περιέχει.
Οι γνωστικές Στρεβλώσεις
Η αντιπαράθεση ανάμεσα στην έλλογη φύση του ανθρώπου και στις υπερβατικές ανησυχίες, τις δοξασίες και τις σκοπιμότητες που παρουσιάζονται κατά την εξέλιξη των Πολιτισμών έχει σαν αποτέλεσμα την κατά καιρούς εμφάνιση φαινομένων απόρριψης της γνώσης, αναγωγής της ενασχόλησης με ορισμένους τομείς της σε κοινωνικά μη αποδεκτές συμπεριφορές, ή σκόπιμης διαστρέβλωσης της για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων επιδιώξεων.
Ο λόγος που εμφανίζονται αυτά τα φαινόμενα είναι οι αντιδράσεις που δημιουργεί η αλήθεια που εμπεριέχεται στην γνώση σε κάθε είδους προσπάθειες επιβολής παράλογων ή ατεκμηρίωτων κοινωνικών, πολιτικών και θρησκευτικών επιλογών ή θεωριών.
Σαν τέτοια φαινόμενα μπορούν να χαρακτηριστούν οι καταστροφές που προκάλεσαν οι Άραβες στα αρχεία των Ελληνιστικών χρόνων της Αιγύπτου, οι προσπάθειες των θρησκειών να αποκρύψουν ή να εξαφανίσουν γνώσεις που αντιστρατεύονταν τα δόγματά τους όπως γινόταν στην Ευρώπη του Μεσαίωνα και στην Αμερική μετά την ανακάλυψή της από τον Κολόμβο, η ανασκευή ιστορικών γεγονότων σύμφωνα με τις επιταγές μιας συγκεκριμένης ηγετικής ομάδας που αποσκοπεί στην θεμελίωση ανύπαρκτων εθνικών ή κοινωνικών χαρακτηριστικών ή επιδιώξεων, και τέλος η αναρρίχηση και διατήρηση στην εξουσία ηγεσιών που δεν έχουν ευρύτερη κοινωνική αποδοχή.
Γνωστικές Στρεβλώσεις έχουν κατά καιρούς εμφανιστεί και στις τρεις μορφές γνώσεων, με περισσότερο διαδεδομένη την δημιουργία πληροφοριών με αναξιόπιστο περιεχόμενο, πρακτική που εφαρμόζεται ιδιαίτερα μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό των σύγχρονων κοινωνιών, αποσκοπώντας στον έλεγχο και την χειραγώγηση της πολιτικής βούλησης των λαών με στόχο την διατήρηση ή ανάδειξη στην εξουσία συγκεκριμένων πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων.
Η χρήση ή διάδοση γνώσεων, και ιδιαίτερα πληροφοριών, με κίνητρο την υπηρέτηση σκοπιμοτήτων που δεν έχουν ευρύτερη κοινωνική αποδοχή αποτελεί ένα από τα ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει μια νέα πολιτική θεώρηση και το κυβερνητικό πλαίσιο που θα προκύψει από αυτήν.
Σχετικά θέματα
Η πρόταση του «Δρόμου προς τα Άστρα» σαν μια λύση στο οικουμενικό πρόβλημα της ανθρωπότητας συνεπάγεται την διατύπωση ενός αποδεικτικού πλαισίου που να θεμελιώνει απόλυτα την αναγκαιότητα της και την διαμόρφωση ενός νέου συστήματος διακυβέρνησης ικανού να την υλοποιήσει.
Η εμφάνιση της ικανότητας σύνθεσης και ανταλλαγής λογικών συνειρμών αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα διαχωρισμού του ανθρώπινου είδους από τα υπόλοιπα έμβια όντα και σηματοδοτεί την απαρχή μιας αλυσίδας βιολογικών εξελίξεων που ολοκληρώνεται με την ανάδειξη του ανθρώπου σε εν δυνάμει επικυρίαρχο του πλανήτη.
Το πρωταρχικό στοιχείο που διαμορφώνει μια κοινωνία είναι ο Συμβιωτικός Κανόνας που εφαρμόζει, καθώς οι διατάξεις του καθορίζουν τις σχέσεις μεταξύ των μελών της, την συλλογική τους δράση και τις συνθήκες μετατροπής των ένστικτων τους σε κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές.
Η επικυριαρχία του ανθρώπινου είδους στον πλανήτη ολοκληρώνεται με την ανάδειξη του στο μοναδικό όν που έχει την ικανότητα να συνθέτει διαδικασίες και να αναπτύσσει τεχνολογίες, στοιχεία που συνέβαλαν καταλυτικά στην μέχρι τώρα εξέλιξή του.
Η επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος από την αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού και την εξέλιξη των τεχνολογιών εκφράζεται από την διαρκώς αυξανόμενη καταγραφή μη αναστρέψιμων μεταβολών της φυσικής ισορροπίας που προκαλούνται από την άναρχη άσκηση κάθε μορφής διαδικασιών και την απληστία που χαρακτηρίζει τις οικονομικές επιδιώξεις της ανθρωπότητας.
Η Ανθρωπότητα καλείται να διατυπώσει ένα νέο διοικητικό πλαίσιο ικανό να διαμορφώνει ορθολογικά τις σχέσεις μεταξύ των μελών της, να βελτιστοποιεί την αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων της και να προσδιορίζει την εξέλιξή της σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον που την φιλοξενεί.