Τελευταία ενημέρωση : 05/02/2012
Η μετατροπή της οικονομίας σε στρατηγικό όπλο με σκοπό την επιβολή της πρόθεσης των ισχυρών του πλανήτη για παγκόσμια επικυριαρχία αποτελεί μια επικίνδυνη εξέλιξη στην πορεία της ανθρωπότητας, περισσότερο επικίνδυνη και απάνθρωπη από την χρήση της πυρηνικής ενέργειας για στρατιωτικούς σκοπούς που διαμόρφωσε τις στρατηγικές αντιπαραθέσεις στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα.
Η αναγωγή της οικονομίας σε στρατηγικό όπλο είναι μια κεντρική πολιτική επιλογή που άρχισε να σχηματοποιείται κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1970 σαν απόρροια της διαπίστωσης ότι ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια την αδυναμία ανακήρυξης ενός νικητή που θα είχε πιθανότητες επιβίωσης μετά από μια πυρηνική σύγκρουση. Η κατάρρευση του «Σοσιαλιστικού μπλοκ» είναι ουσιαστικά αποτέλεσμα αυτής ακριβώς της μετάβασης από τον ανταγωνισμό των εξοπλισμών στον ανταγωνισμό των οικονομιών, πεδίο όπου ο «Δυτικός Κόσμος» είχε σαφή υπεροχή.
Η μετάβαση αυτή ολοκληρώνεται την τελευταία δεκαετία του εικοστού αιώνα με την διαμόρφωση των στρατηγικών συμμαχιών που αποτελούν τους κεντρικούς παίκτες στο νέο παιγνίδι ισχύος που παίζεται σήμερα. Η διαδικασία αυτή ανέδειξε τέσσερα διακριτά «κέντρα ισχύος», τον άξονα ΗΠΑ – Μεγάλης Βρετανίας, την Ευρωπαϊκή Ένωση υπό την επικυριαρχία της Γερμανίας, τις Νέες Δυνάμεις με πρωταγωνιστές την Ρωσία, την Ινδία και την Βραζιλία, και τις ασιατικές οικονομίες με προεξάρχουσα την Κίνα. Μία ακόμη μεγάλη οικονομική δύναμη, η Ιαπωνία, παραμένει προσωρινά εκτός ανταγωνισμού λόγω ενός συντηρητισμού που ενισχύεται από τη τραυματική εμπειρία που βίωσε κατά τον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο.
Για πρώτη όμως φορά εμφανίζεται στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα ένας νέος παίκτης που δεν «νομιμοποιείται» από κάποιον κρατικό ή διακρατικό σχηματισμό και προσδιορίζεται με τον γενικό και φαινομενικά ασαφή χαρακτηρισμό «Αγορές». Η παρουσία αυτού του παίκτη διαπιστώνεται καθημερινά από τις «αλλοπρόσαλλες», με μια πρώτη ματιά, συμπεριφορές που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια από σχηματισμούς ιδιωτικών, κατά κύριο λόγο, συμφερόντων που εμπλέκονται στις παγκόσμιες οικονομικές δραστηριότητες.
Ο ρόλος και οι προθέσεις αυτού του παίκτη είναι προς το παρόν αδύνατον να προσδιοριστούν με σαφήνεια. Είναι πιθανό να πρόκειται για ένα «μυστικό όπλο» ή σύμμαχο ενός από τους παραπάνω σχηματισμούς, είναι όμως περισσότερο πιθανό να αποτελεί ένα οργανωμένο δίκτυο ιδιωτικών συμφερόντων που δεν υπόκεινται σε κρατικές δεσμεύσεις ή επιρροές. Ένας συνασπισμός ατόμων που έχουν διαπιστώσει, μπορεί ακόμη και να έχουν συμβάλει στην διαμόρφωση των σχετικών συνθηκών, ότι το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα είναι ουσιαστικά τόσο διάτρητο και ανεξέλεγκτο ώστε να επιτρέπει την διάβρωση των κρατικών οντοτήτων που το διαχειρίζονται προς όφελος των μελών του.
Το όνομα του παιγνιδιού
Η σημερινή οικονομική πραγματικότητα διαμορφώνεται από τα αποτελέσματα των πολιτικών επιλογών που άρχισαν να υιοθετούν και να εφαρμόζουν οι ηγεσίες των περισσότερων χωρών του πλανήτη λίγο πριν την εμφάνιση της πετρελαϊκής κρίσης του 1970. Επιλογές που προήλθαν είτε από στρατηγικούς σχεδιασμούς, είτε από πιέσεις που ασκήθηκαν από κύκλους οικονομικών συμφερόντων, είτε και από τις δύο αυτές πηγές ταυτόχρονα. Η εφαρμογή των πολιτικών που διαμορφώθηκαν από τις επιλογές αυτές έχει σαν συνέπεια τον συνολικό μετασχηματισμό του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος και τον περιορισμό των δυνατοτήτων άσκησης ουσιαστικής οικονομικής πολιτικής από τις μετέπειτα ηγεσίες των κρατών.
Οι αντανακλάσεις των πολιτικών αυτών στην παγκόσμια οικονομία συνοψίζονται στα εξής :
Ολοκληρωτική ανατροπή του κανόνα του χρυσού και ελεύθερη διαμόρφωση των νομισματικών ισοτιμιών
Απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου και παγκοσμιοποίηση της οικονομίας με ελεύθερη διακίνηση αγαθών και κεφαλαίων, μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων και γιγάντωση της ιδιωτικής οικονομίας
Απελευθέρωση της λειτουργίας των χρηματιστηρίων και μεγέθυνση της συσσώρευσης ιδιωτικού πλούτου μέσα από την ανεξέλεγκτη διαμόρφωση πλασματικών υπεραξιών
Μετατόπιση του κέντρου βάρους της οικονομίας από την παραγωγή στην παροχή υπηρεσιών και ιδιαίτερα στην διακίνηση χρηματοπιστωτικών προϊόντων
Ανεξέλεγκτη πιστωτική επέκταση χωρίς την απαραίτητη αξιολόγηση των σχετικών κινδύνων
Οι σημαντικότερες συνέπειες από τις μεταβολές αυτές είναι :
Αύξηση της παγκόσμιας φτώχιας με την συσσώρευση του παραγόμενου πλούτου στην κατοχή ενός πολύ μικρού ποσοστού του παγκόσμιου πληθυσμού
Αύξηση των περιβαλλοντικών προβλημάτων εξ αιτίας των πολιτικών μεγιστοποίησης του κέρδους
Ραγδαία αύξηση του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους από τον περιορισμό της φορολογίας των μεγάλων επιχειρήσεων, την αύξηση των δημοσίων δαπανών, την έξαρση της διαφθοράς, τις προσπάθειες διάσωσης τραπεζών και μεγάλων επιχειρήσεων που ακολούθησαν μετά την κρίση του 2008, και την απροθυμία των ηγεσιών των κρατών να ασκήσουν αποτελεσματικές περιοριστικές οικονομικές πολιτικές όταν αυτό ήταν πραγματικά απαραίτητο
Η οικονομική πραγματικότητα που διαμορφώνεται σήμερα στον πλανήτη μοιάζει με μια παρτίδα πόκερ όπου οι κοινωνίες έχουν παίξει τα ρέστα τους, οι λόρδοι της οικονομίας των αγορών ετοιμάζονται να κάνουν ρελάνς και οι ηγεσίες των κρατών σκέφτονται να πάνε πάσο.
Το ερώτημα είναι τι μπορούν να κάνουν οι κοινωνίες, όχι μόνο για να κερδίσουν την παρτίδα αλλά και να φύγουν κερδισμένες από το παιγνίδι;
Σχετικά θέματα
Η διαπίστωση ότι η ανθρωπότητα βιώνει το τέλος της εφηβείας της και η ανάγκη διατύπωσης μιας απάντησης στο ερώτημα του «επόμενου βήματος» πηγάζουν από την καταγραφή και αξιολόγηση της πραγματικότητας που αντιμετωπίζουν οι λαοί της Γης στην απαρχή του εικοστού πρώτου αιώνα.
Το κυρίαρχο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα στην απαρχή του εικοστού πρώτου αιώνα είναι η διαχείριση των συνεπειών που προκαλεί η αύξηση του πληθυσμού της με τέτοιο τρόπο ώστε να παρέχεται ένα κοινωνικά αποδεκτό επίπεδο διαβίωσης σε όλους τους ανθρώπους του πλανήτη και να διασφαλίζεται μακροπρόθεσμα η επιβίωση και η εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.
Ο έλεγχος και η κατοχή ενός μεγάλου τμήματος του πλούτου που συνολικά παράγεται στον πλανήτη από ένα συγκριτικά μικρό αριθμό ανθρώπων δημιουργεί μεγάλης έκτασης κοινωνικές ανισορροπίες και ενισχύει την πιθανότητα εμφάνισης γενικευμένων και μεγάλης διάρκειας κοινωνικων συγκρούσεων.
Η επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος από ανθρώπινες δραστηριότητες που προκαλούν μη αναστρέψιμες μεταβολές έχει επιταχυνθεί δραματικά τα τελευταία εκατό χρόνια σαν συνέπεια μιας αλόγιστης ανάπτυξης και της επακόλουθης καταναλωτικής επέκτασης.
Η ανάδειξη της οικονομίας στον σημαντικότερο παράγοντα διαμόρφωσης των πολιτικών που εφαρμόζουν οι ηγεσίες του πλανήτη κάνει αναγκαία μια σύντομη αναφορά στις συνθήκες που διαμορφώνουν την σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα.
Η εξυπηρέτηση του χρέους, δημόσιου και ιδιωτικού, έχει αναδειχθεί στο σημαντικότερο πρόβλημα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ηγεσίες και οι κοινωνίες πολλών χωρών του πλανήτη. Ένα χρέος που μαστίζει, και θα συνεχίσει να μαστίζει για πολλά χρόνια ακόμη, την ανθρωπότητα επηρεάζοντας αρνητικά την εξέλιξή της.
Η αναγωγή της επιθυμίας για απόκτηση πλούτου σε πρωταρχική προτεραιότητα των κοινωνιών έχει σαν συνέπεια την ανάδειξη ηγεσιών που διαμορφώνουν τις πολιτικές τους με καθαρά οικονομικά κριτήρια αδιαφορώντας για τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και εξελικτικές επιπτώσεις που συνεπάγεται μια τέτοια επιλογή.